فصلنامه روانشناسی
سال نهم شماره 2 (پیاپی 34، تابستان 1384)

پژوهش حاضر، تلاشی در جهت بررسی الگوهای علت شناختی جسمانی، شناختی و روان پویشی و مقایسه تاثیر شیوه های روان درمانگری پویشی کوتاه مدت و دارودرمانگری بر اختلال افسردگی مهاد است. برای این منظور، از طرح شبه آزمایشی پیش آزمون و پس آزمون با دو گروه، استفاده شد. برای ارزیابی جنبه های جسمانی، از آزمایش فرونشانی دگزامتازون و برای ارزیابی جنبه های شناختی و روان پویشی، از مقیاس نارساکنشی بازخوردها و آزمون رورشاخ استفاده شده است. به این ترتیب، شیوه های درمانگری به منزله متغیرهای مستقل پژوهش، و نتایج آزمونهای رورشاخ، مقیاس نارساکنشی بازخوردها و آزمایش فرونشانی دگزامتازون، متغیرهای وابسته بودند. از بین 50 بیمار افسرده، 34 بیمار افسرده مهاد با استفاده از مصاحبه تشخیصی مبتنی بر DSM-IV و نتایج مقیاس افسردگی بک، انتخاب و بطور تصادفی در دو گروه جای داده شدند. گروهی از بیماران با روش روان درمانگری پویشی کوتاه مدت و گروه دیگر، با روش دارودرمانگری تحت درمان قرار گرفتند. برای تحلیل داده ها، ابتدا نتایج پیش آزمون و پس آزمون هر گروه بطور جداگانه و سپس، نتایج گروه ها با استفاده از آزمون t مقایسه شد مقایسه نتایج حاصل از دو روش درمانگری، نشان دهنده تاثیر بیشتر روان درمانگری پویشی کوتاه مدت در بهبود نشانه ها و ترمیم روانی-اجتماعی و اثربخشی یکسان هر دو روش درمانگری در نتایج آزمایش فرونشانی دگزامتازون و نارساکنش وری بازخوردها بود. همچنین، نتایج پژوهش، مبین تعامل جنبه های مختلف جسمانی، شناختی و روان پویشی است، به گونه ای که مداخله در هر بخش، سایر بخش ها را نیز تحت تاثیر قرار می دهد. از زاویه دستیابی به معیارهای گزینش بیماران مناسب برای هر یک از روش های درمانگری، تنها یافته قابل توجه این است که روان درمانگری پویشی کوتاه مدت نیز، مانند دارودرمانگری، گزینه درمانی مناسب، برای بیمارانی است که نتایج بالایی در آزمایش فرونشانی دگزامتازون دارند.

بررسی و تعیین میزان پیشرفت تحصیلی در گروه های مختلف جامعه سنجی، و تفاوت های ممکن بین دو جنس و پایه های مختلف تحصیلی هدف پژوهش کنونی است. به این منظور تعداد 24 کلاس در سه پایه سوم و پنجم ابتدایی و دوم راهنمایی به صورت تصادفی انتخاب شدند. تعداد کل دانش آموزان دختر و پسر 826 نفر بودند که در بررسی جامعه سنجی شرکت نمودند که پس از تحلیل و بررسی ترجیح اجتماعی دانش آموزان، تعداد 288 نفر در چهار گروه جامعه سنجی «پذیرفته شده»، «متوسط»، «به خود رها شده» و «طرد شده» انتخاب شدند. پس از بررسی پیشرفت تحصیلی در گروه های جامعه سنجی، داده ها با استفاده از تحلیل واریانس عاملی مورد تحلیل قرار گرفت. نتایج بدست آمده مبین وجود تفاوت های معنی دار (p<0.05) در پیشرفت تحصیلی در گروه های جامعه سنجی بود. بطوری که بیشترین پیشرفت تحصیلی در گروه»پذیرفته شده» و کمترین آن در گروه «طرد شده» مشاهده شد. یافته های بدست آمده تفاوت معنی داری(p<0.05) بین نمرات پیشرفت تحصیلی دختران و پسران نشان می دهد بطوری که نمرات دختران در پایه های مختلف بیشتر از پسران است.تغییرات تحولی مشاهده شده مبین کاهش میزان پیشرفت تحصیلی با افزایش سن در همه پایه های تحصیلی است.

این مطالعه با هدف تعیین سطح سلامت روانی و موفقیت تحصیلی دانشجویان ممتاز دانشگاه ها انجام شده است. دو گروه جامعه آماری این تحقیق را تشکیل دادند.گروه اول کلیه دانشجویان ممتازی که از طرح تحصیل همزمان استفاده کرده بودند، گروه دوم کلیه دانشجویان ممتازی که به دلایل مختلف از این طرح استفاده نکرده بودند. به منظور انتخاب نمونه، ابتدا از بین دانشگاه های کشور، دانشگاه های تهران، صنعتی امیرکبیر، صنعتی شریف، علم و صنعت، شهید بهشتی، علامه طباطبایی و فردوسی مشهد انتخاب شدند. سپس از گروه اول و دوم از هر کدام 115 دانشجو (که بعد از حذف موارد ناقص گروه اول به 102 و گروه دوم به 113 نفر رسید) انتخاب گردید. به منظور جمع آوری اطلاعات از فهرست علایم اختلالات روانی (SCL-90-R) و پرسشنامه مشخصات فردی- تحصیلی استفاده بعمل آمد. داده های بدست آمده با آزمون t مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت. نتایج بدست آمده بیانگر آن است که از نظر سلامت روانی در کل نمونه، میزان علایم و نشانه های مثبت در دانشجویان ممتاز بیش از نرم جامعه است.به علاوه علایم وسواسی-اجباری و حساسیت در روابط متقابل بین دانشجویان ممتازی که در دو رشته تحصیل می کنند تفاوت معناداری با دانشجویانی دارد که در یک رشته تحصیل می نمایند. همچنین میانگین نمرات دانشجویان ممتازی که در دو رشته بطور همزمان تحصیل می کنند در رشته اول به طور معناداری بیشتر از دانشجویان ممتازی است که در یک رشته تحصیل می نمایند. از نظر «جنس» نتایج نشان داد میانگین نمرات دانشجویان دختر دو رشته ای به طور معناداری بیشتر از دانشجویان دختر یک رشته ای است، ولی تفاوت معناداری بین میانگین نمرات دانشجویان پسر دو رشته ای و یک رشته ای وجود نداشت، افزون بر آن، این تحقیق نشان داد که در دانشجویان دو رشته ای، میانگین نمرات در رشته اول به طور معناداری بیشتر از میانگین نمرات در رشته دوم است.

پژوهش حاضر عملکرد دوره متوسطه را در ایجاد و پرورش مهارتهای اجتماعی دانش آموزان با روش کیفی مورد بررسی قرار داده است. ابتدا چک لیستی مشتمل بر 369 مهارت اجتماعی در 9 گروه اصلی تهیه و روایی محتوایی آن توسط متخصصین تایید گردید. سپس چهار نفر از کارشناسان پس از گذراندن دوره آموزشی و آشنایی با مهارتهای اجتماعی و روش تحقیق کیفی، به مدت سه هفته به اجرای آزمایشی طرح پرداخته و در این مدت کاملا با مدرسه و کادر آن آشنا شدند. سپس به مشاهده رفتارهای چهار گروه شامل دبیران کلیه دروس و کلیه پایه ها، مشاوران، دبیران پرورشی و کادر دفتری (شامل مدیر، معاونین آموزشی و پرورشی) مشغول شدند. مشاهده و ثبت فراوانی مهارتهای اجتماعی به صورت کمی و کیفی انجام گرفت. علاوه بر آن، شیوه تدریس دبیران، وجود یا عدم وجود فعالیتهای گروهی در کلاس و مدرسه و چگونگی اجرای آن نیز به مدت چهار ماه مشاهده و ثبت گردید. در این مدت در مجموع، 72207 مهارت مشاهده و ثبت گردید. درصد فراوانی مهارتهای اجتماعی مشاهده شده به ترتیب عبارت بودند از: مهارتهای ارتباطی 55.46، جرئت ورزی 22.61، مسئولیت پذیری 6.57، خودگردانی 4.07، مقابله ای 3.62، پر کردن اوقات فراغت 2.58، درک ارزشهای اجتماعی 1.84 و آشنایی با قوانین اجتماعی 0.44 درصد. نتیجه بدست آمده بیانگر آن است که اگر مدرسه بخواهد عملکرد واقعی و موثری در انتقال کلیه مهارتهای ضروری اجتماعی به دانش آموزان داشته باشد، باید فرصتهای عمدی، برنامه های مدون و طرحهای قابل اجرا در این زمینه داشته باشد و وضعیت موجود پاسخگوی تامین همه نیازهای اجتماعی دانش آموزان نیست.

«رضایت شغلی» بر اساس تعیین درجه سازش یافتگی و ویژگی های روانی- اجتماعی یک فرد با شرایط کار، ارزشیابی می شود، لذا معیاری برای تعیین «تنیدگی» است. از طرفی «مهارتهای کنار آمدن»از جمله ویژگی های رفتاری هستند که اثرات تعدیلی آن بر روی تنیدگی با تحقیقات متعدد بررسی شده است؛ لذا در پژوهش حاضر محقق در پی بررسی رابطه بین مهارتهای کنار آمدن با رضایت شغلی کارکنان بنیاد مستضعفان و جانبازان انقلاب اسلامی تهران بوده است. نمونه پژوهش شامل تعداد 102 نفر (68 نفر مرد و 34 نفر زن) از کارکنان بنیاد مستضعفان و جانبازان انقلاب اسلامی تهران بود که به روش تصادفی انتخاب شدند. طرح تحقیق در این پژوهش از نوع پس رویدادی است.و برای اندازه گیری مهارتهای کنار آمدن و رضایت شغلی به ترتیب از «پرسشنامه رضایت شغلی مینه سوتا» (M.S.Q) و «پرسشنامه مهارتهای کنار آمدن» استفاده شد. نتایج پژوهش، رابطه بین میزان مهارتهای کنار آمدن با رضایت شغلی و وجود تفاوت بین میزان رضایت شغلی و مهارتهای کنار آمدن کارمندان زن و مرد را تایید کرد.

هدف تحقیق حاضر، بررسی رابطه بین جنس و نقش های جنسیتی با ترس از موفقیت در دانشجویان سال چهارم رشته های فنی و مهندسی بود. به این منظور، 450 دانشجوی سال چهارم رشته های فنی و مهندسی دانشگاه های شهر تهران (255 دختر و 225 پسر) که به روش نمونه گیری طبقه ای تصادفی انتخاب شده بودند، سیاهه نقش جنسی بم (1981) و پرسشنامه عینی ترس از موفقیت زاکرمن و آلیسن (1976) را کامل کردند. نتایج تحلیل داده ها که با استفاده از روش های تحلیل واریانس دو طرفه و نیز مجذور کای انجام شد، نشان دهنده معنی دار نبودن تعامل بین جنس و نقش های جنسیتی در ترس از موفقیت بود. بررسی تفاوتهای جنسی در ترس از موفقیت نیز تفاوت معنی داری را نشان نداد. اما اثر اصلی نقش جنسیتی بر ترس از موفقیت معنی دار بود. به این معنی که دانشجویان دارای نقش های دو جنسیتی و مردانه، ترس از موفقیت پائین تر و دانشجویان دارای نقش های جنسیتی زنانه و نامتمایز ترس از موفقیت بالاتری را نشان دادند. یافته ها نشان داد که بین جنس و نقش های جنسیتی رابطه معنی داری وجود دارد و زنان و مردان، بیشتر در ریخت بندی جنسیتی مربوط به جنس زیستی خود قرار داشتند، اما تعداد قابل ملاحظه ای از افراد از هر دو جنس در نقش های دو جنسیتی و نامتمایز قرار داشتند.